Column Mathilde: Eindhoven: smeltkroes van culturen

Op de middelbare school vond ik het al een mooi begrip, onze leraar Geschiedenis vertelde er met veel passie over. De term ‘melting pot’ was overgewaaid uit Amerika en betekende zoveel als het samensmelten van culturen vanuit de idee dat de immigranten die het geluk hadden Amerikaan te worden zich aan de Amerikaanse cultuur aanpasten om er nog lang en gelukkig te leven. Dat was tenminste mijn perceptie als schoolgaande puber.

Ik vraag me af of Eindhoven nu niet eveneens een prachtig voorbeeld is van een ‘melting pot’? Dat de Nederlandse vertaling ‘smeltkroes’ iets anders betekent, namelijk ‘een vuurvaste pot voor het smelten van metalen’, wordt me al snel duidelijk. Volgens de Engelse definitie ontstaat ‘een melting pot in een multiculturele samenleving wanneer de etnische minderheid zich vermengt met de hoofdcultuur van het land’. Een stedelijke melting pot is ‘een bron van creativiteit, economisch potentieel en sociale cohesie’.

In onze talenschool alleen al tellen wij negentig nationaliteiten, in Eindhoven en omgeving zijn dat er meer dan 120. Onze stad is een culturele magneet die bezoekers uit de hele wereld trekt naar evenementen als GLOW en de Dutch Design Week. Internationale studenten bezoeken de Technische Universiteit en de Design Academy. Of neem Strijp-S, toch wel het creatieve hart van de stad, met de mengelmoes van culturen die daar woont en werkt. De voormalige fabrieken van Philips die hier in de jaren twintig van de vorige eeuw zijn gebouwd dienen nu als een bijzonder decor vol woningen en bedrijvigheid. Het economisch potentieel van de stad vond eind negentiende eeuw zijn oorsprong in twee broers die een gloeilampenfabriekje startten en dit uitbouwden tot een megaconcern, hun familienaam Philips tot wereldmerk brengend. Om de enorme groei van Philips te kunnen realiseren werden al snel ‘gastarbeiders’ aangetrokken, denk aan gasblazers uit Oostenrijk, of de Drentenaren, gevolgd door Spanjaarden, Turken en andere wereldburgers die economische kansen zagen in de higtech ‘boomtown’ Eindhoven. Zo trekt Philips spin-off ASML zo’n 130 jaar later wereldwijd volop talent aan.

Een belangrijk ingrediënt van de smeltkroes is sociale cohesie. Hoe staat het daarmee? Ten tijde van Philips werd dit ongeëvenaard in de praktijk gebracht door het sociale beleid van het bedrijf. Het welzijn van de medewerkers, de saamhorigheid, verbinding en ontwikkeling wogen zwaar. Er werd gezorgd voor huisvesting, zoals in Philipsdorp en Drents dorp, voor studiebeurzen, medische voorzieningen, sportverenigingen (PSV!), voor pensioen, winkelvoorzieningen (Etos) en er was zelfs een fruittuin om medewerkers van gezond eten te voorzien (Philips Fruittuin). Verbinding is natuurlijk niet alleen de verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven maar ook van de gemeente én de Eindhovenaren zelf.

Is Eindhoven een smeltkroes, van culturen én verbinding? Ik denk het wel. De stad is zeker al een eeuw een ‘melting pot’ waarin internationals samenleven met Nederlanders, maar toch ook hun eigen identiteit behouden. Het is toch geweldig om te zien hoe al die verschillende culturen zich hier al ruim een eeuw lang tot elkaar verhouden en samen Eindhoven tot Eindhoven maken?