Regio Eindhoven viert elk jaar zijn bevrijding

Eindhoven kent inmiddels een lange herdenkingstraditie, die teruggaat tot aan de Tweede Wereldoorlog. Bayeux in Normandië werd een dag na D-Day - op 6 juni 1944 – als eerste Franse stad door Britse troepen bevrijd, dezelfden die op 18 september Eindhoven binnentrokken. In 1945 al was er een defilé in Eindhoven waar vele verenigingen aan deel- namen en werden gebouwen verlicht. In 1946 haalden renners van wielerclub Het Zuiden het bevrijdingsvuur op in Bayeux dat zij al fietsend naar Eindhoven brachten. Ter verwelkoming werden Eindhovenaren gevraagd om een kaars te branden achter het raam.

Beide steden hebben sindsdien een relatie. Zo gaan elk jaar in september middelbare scholieren uit Eindhoven naar Bayeux, om de invasiestranden en oorlogskerkhoven te bezoeken. Elk lustrumjaar in juni, bij de herdenking van de invasie, hangt de Eindhovense Lichtjesroute ornamenten op in Bayeux. Ook bezoekt een delegatie van de Eindhovense organisatie, de Stichting 18 September, elk jaar Bayeux. 

Eindhoven kent inmiddels een lange herdenkingstraditie, die teruggaat tot aan de Tweede Wereldoorlog. Bayeux in Normandië werd een dag na D-Day - op 6 juni 1944 – als eerste Franse stad door Britse troepen bevrijd, dezelfden die op 18 september Eindhoven binnentrokken. In 1945 al was er een defilé in Eindhoven waar vele verenigingen aan deelnamen en werden gebouwen verlicht. In 1946 haalden renners van wielerclub Het Zuiden het bevrijdingsvuur op in Bayeux dat zij al fietsend naar Eindhoven brachten. Ter verwelkoming werden Eindhovenaren gevraagd om een kaars te branden achter het raam.

Beide steden hebben sindsdien een relatie. Zo gaan elk jaar in september middelbare scholieren uit Eindhoven naar Bayeux, om de invasiestranden en oorlogskerkhoven te bezoeken. Elk lustrumjaar in juni, bij de herdenking van de invasie, hangt de Eindhovense Lichtjesroute ornamenten op in Bayeux. Ook bezoekt een delegatie van de Eindhovense organisatie, de Stichting 18 September, elk jaar Bayeux.

De Normandische stad kent een heuse Boule- vard d’Eindhoven en sinds kort de Rue du 18 Septembre waarin het gloednieuwe Complexe Sportif Eindhoven staat. De band is al decennialang warm, onder andere door de betrokkenheid van de Nederlandse familie Brokken in Bayeux die zich al net zo lang inspant voor de herdenking.

Peter Kemp is voorzitter van de Stichting 18 September. Renata Vis een van de kersverse nieuwe bestuursleden. Het bestuur versterkt zich met het oog op de tachtigjarige herdenking volgend jaar. In 2023 is een van de doelen van de stichting om de historie en de actualiteit aan elkaar te koppelen, zegt Peter. “Het is mooi om de traditie levend te houden. Oorlog is helaas nog steeds niet uit onze levens verdwenen, wat de maatschappelijke relevantie en noodzakelijkheid alleen maar aantoont. Denk aan de oorlog in Oekraïne, dat voor ons dichterbij is dan Zuid-Spanje. Het is belangrijk om het verhaal van de oorlog te blijven vertellen.” De belevingen van de geallieerde veteranen zijn op film opgenomen. Alles is opgeslagen in een database, inclusief foto’s. Het bestuur wil de verhalen vastleggen in een app die is gekoppeld aan de website en een monument. Zo krijgen de persoonlijke ervaringen letterlijk een gezicht, zoals bij de struikelstenen ter nagedachtenis van de Joodse oorlogsslachtoffers. Voor gebruik van de nieuwste technieken én AI werkt de stichting samen met Fontys. Dit jaar is ook voor het eerst de Local Hero Award uitgereikt; in januari aan de honderdjarige Engelse D-Day veteraan Joe Cattini. Hij werd tevens ereburger van Eindhoven. De bevrijder is inmiddels overleden. De uitreiking van de award moet een tweejaarlijkse traditie worden.

“Als niet-Eindhovenaar van oorsprong raakt de geschiedenis en de cultuur van de stad mij”, zegt Renata. “Echt authentiek. Eindhovenaren hebben nogal eens de neiging om iets te veranderen in hun stad, maar nergens in Nederland wordt de bevrijding zo gevierd.” Peter maakt duidelijk dat de stichting geen enkele intentie heeft om in de toekomst de herdenking af te bouwen of zelfs te stoppen. “Integendeel. Met het oog op volgend jaar willen we onze activiteiten zelfs uitbreiden. We hebben meer ideeën dan we kunnen uitvoeren. En bij de jeugd leeft dit als nooit tevoren.”

De geallieerden trokken op 12 september 1944 voor het eerst Nederland binnen, dat met ingang van mei 1940 was bezet door Nazi-Duitsland. De bevrijding van Eindhoven was onderdeel van de operatie Market-Garden, de grootste militaire luchtlandingsoperatie die ooit is uitgevoerd. Duizenden Amerikaanse, Engelse en Poolse parachutisten landden in Nederland bij Eindhoven, Nijmegen en Arnhem met als doel de bruggen over de grote rivieren Maas en Rijn te veroveren zodat het Engelse Tweede Leger via Nederland om het Ruhrgebied heen kon oprukken naar het hart van Duitsland.

De operatie mislukte. Het lukte niet om de brug bij Arnhem te bezetten vanwege sterke Duitse tegenstand. Er ontstond een smalle corridor in Zuid-Nederland waarbinnen de geallieerden continu onder vuur werden genomen door Duitse troepen die sterker en beter uitgerust waren dan gedacht. Zo bombardeerde de Duitse luchtmacht Eindhoven op 19 september in een poging de opmars van de Britten te stuiten waarbij meer dan 200 doden vielen en ruim 800 mensen gewond raakten.

In het najaar van 1944 werd weliswaar de rest van Zuid-Nederland bevrijd maar de andere helft van het land - boven de rivieren - niet en leed erge honger in de winter. In Nederland staat deze periode bekend als de Hongerwinter. Geallieerde bommenwerpers wierpen broden af om de Nederlandse bevolking van voedsel te voorzien. Eindhoven gold een half jaar als hoofdstad van het land omdat het militaire gezag van het bevrijdde gebied hier was gevestigd. Uiteindelijk capituleerden de Duitsers op 5 mei 1945. Dat wordt elk jaar in Wageningen herdacht, waar de overgave plaatsvond. Het bevrijdingsvuur dat hier wordt ontstoken, is afkomstig uit Eindhoven - en dus oorspronkelijk uit Bayeux. Sporters verspreiden het verder over Nederland. Op 5 mei zijn festivals in het hele land om de bevrijding te vieren. Op 4 mei om 20.00 uur worden alle slachtoffers herdacht met twee minuten stilte.